W Muzeum im. Władysława Orkana w Rabce-Zdroju można oglądać wyjątkową wystawę czasową poświęconą przygotowaniom do Wigilii i bożonarodzeniowym tradycjom w Gorcach i na ziemi Gorczańskiej. Jest to wyjątkowa okazja, aby poznać zwyczaje, które niegdyś kultywowano w górskich wsiach, a które dziś stają się rzadkim świadectwem kulturowym minionych pokoleń.

Centralnym punktem wystawy jest rekonstrukcja stołu wigilijnego - nakrytego obrusem, z sianem pod spodem i starannie rozłożonymi elementami codziennego wyposażenia. Biel obrusów i siana nawiązuje do tradycji symbolizujących żłób, w którym narodził się Jezus, a także ubóstwo i pokorę - podstawowe wartości Wigilii w kulturze ludowej.

Na stołach dawniej wieszano także podłaźniczki - dekoracje z jodłowych lub świerkowych gałązek zdobione kolorową bibułą i papierowymi ozdobami, które miały przynosić szczęście i chronić domostwo przed złymi mocami.)

Jednym z najbardziej intrygujących elementów prezentowanych na wystawie jest symboliczny łańcuch oplatający stół lub znajdujący się pod nim. Tradycja ta znana była w różnych regionach polskich gór, także w Gorcach i Beskidach. Łańcuch ten symbolizował jedność rodziny i trwałość więzi domowych oraz miał uchronić domowników przed rozstaniem i niepowodzeniami w nadchodzącym roku.

Dawniej łańcuch mógł mieć również funkcję magiczną - służył nie tylko jako symbol rodzinnej spójności, ale też jako „wiązanie” domowników i dobytku gospodarstwa, aby nikt i nic, co ważne dla domu, nie oddaliło się od ogniska domowego.

Drugim charakterystycznym elementem prezentowanym na wystawie jest siekiera położona pod stołem. Według dawnych wierzeń góralskich takich jak na Podhalu czy w regionach górskich Małopolski, umieszczanie żelaznych przedmiotów pod stołem wigilijnym – takich jak siekiera, lemiesz od pługa czy nawet młot - miało szczególną symbolikę:

Żelazo uważane było za materiał, który odstrasza złe moce i zapewnia ochronę zdrowia domownikom.
Siekiera symbolizowała spokój w rodzinie, siłę i trwałość, a także była znakiem odporności na trudności, które mogły nadejść w nowym roku.
Podczas wieczerzy wigilijnej domownicy czasem opierali stopy o narzędzia żelazne, aby być silnymi jak żelazo w nadchodzącym roku.
Takie praktyki - łączące elementy wierzeń ludowych i magii agrarnej - stanowią fascynujący przykład tego, jak głęboko zakorzenione były dawniej symboliczne gesty związane z Wigilią.

Na ekspozycji nie zabrakło również pięknie zdobionych choinek i dekoracji bożonarodzeniowych, wykonanych z bibuły i papieru - tak jak to robiono w czasach, gdy tradycyjne bombki i ozdoby jeszcze nie były powszechne. Papierowe łańcuchy, gwiazdy i „światy” (papierowe, cienkie ornamenty) nadawały świątecznemu wnętrzu wyjątkową, rękodzielniczą estetykę.

W kulturze ludowej Wigilia była nie tylko kolacją - to czas łączenia pokoleń, pamięci o zmarłych i wspólnotowego oczekiwania. Podczas Wigilii dzielono się opłatkiem - bez którego tradycyjna wieczerza nie mogła się rozpocząć - co symbolizowało pojednanie, przebaczenie i jedność rodziny.)

Na wielu wsi pozostawiano także puste miejsce przy stole dla niespodziewanego gościa lub dla dusz przodków, co miało podkreślić wartości gościnności i pamięci o tych, którzy odeszli.

Wystawa w Muzeum im. Wł. Orkana w Rabce-Zdroju jest dostępna w godzinach pracy muzeum do końca stycznia. To wyjątkowa okazja, by przyjrzeć się bogactwu gorczańskich tradycji bożonarodzeniowych - od symbolicznego stołu wigilijnego, przez magiczne przedmioty pod nim, aż po piękne regionalne ozdoby i strój górala z okolic Rabki. Pozwala ona zrozumieć głębsze znaczenie zwyczajów, które przez wieki budowały wspólnotę i tożsamość lokalnych społeczności.

Wiadomość pochodzi ze strony https://rabka.pl/aktualnosci/swiateczne-rytualy-gorczanskiej-wigilii-tradycja-symbolika-i-magia-bozego-narodzenia.html